Como prepararse para unha ciruxía

 Someterse a unha intervención cirúrxica é un feito que provoca ansiedade e estrés nos pacientes, sobre todo en aqueles que nunca foron operados. Surxen moitas dúbidas a cerca da preparación e tamén sobre a propia intervención, polo que enfermería debe informar correctamente a pacientes e familiares e así poder diminuir o seu nivel de estrés.

A planificación dunha intervención desarróllase en 5 etapas:

1. Consulta co ciruxán
2. Consuta de preanestesia
3. A ciruxía
4. Posoperatorio 
5. Alta e revisións

Tanto o posoperatorio como a alta van a depender do tipo de ciruxía, é dicir, si necesita ingreso hospitalario ou se trata de ciruxía ambulatoria.

A consulta co ciruxán:

Explicanse os motivos da operación, as alternativas, os beneficios e os posibles riscos. O estrés do paciente reducirase ao explicarlle como se leva a cabo a intervención, os pasos que seguirán e canto durará.

Consentimiento informado:

Todos os pacientes que se sometan a unha intervención cirúrxica deben firmar o consentimento.

É un documento no que constan: 

• Nome completo do paciente
• Nome completo do ciruxán
• Lugar onde se realizará a operación
• Tipo de intervención e causa
• Declaración de haber entendido e aceptado as explicacións recibidas

Consulta preanestésica

O anestesiólogo examina o historial médico e o estado do paciente co fin de encontrar a anestesia máis adecuada. Realízanse distintas probas como analítica, radiografías, electrocardiogramas ...

O anestesiólogo realiza tamén unha entrevista ao paciente indagando sobre os medicamentos que toma, se padece alerxias ou problemas de saúde.

(1)

Preoperatorio inmediato, como prepararse?

• A hixiene persoal debe levarse a cabo de foma completa (corpo e cabeza) utilizando un xabón clorhexidina.
• Debe establecerse un periodo de xaxún mínimo de 6 horas, evitando líquidos e tabaco.
• Non levar maquillaxe nin laca de unllas a quirófano.
• Si o paciente é portador de prótese removible como a dental, ou de outro tipo, debe retiralas antes de ir a quirófano.
• Non levar xoias nin obxetos metálicos ou de valor a quirófano.
• O paciente debe traer os seus medicamentos de toma habitual.
• O paciente tomará a súa medicación habitual sempre e cando o persoal non lle indique o contrario.
• Indagar en alerxias ou intolerancias alimentarias.

(2)

Coidados de enfermería a un paciente cirúrxico:

Cando se teña en coñecemento o parte do quirófano, informarase ao paciente e familia no orden no que vai a baixar, valorarase o seu grado de ansiedade e disminuiranse as súas preocupacións na medida do posible.

• Vía venosa periférica

Preferiblemente en membro superior dereito e catéter non inferior ao 20. O ideal sería un 18.

• Limpeza da zona intestinal

Sempre que a ciruxía sexa en zona abdominal e baixo criterio médico. Relízase mediante utilización de enemas, un a tarde anterior á intervención, e o segundo unhas horas antes da mesma.

• Alimentación

Xaxún dende as 24.00h do día anterior.

• Preparativos finais

Hixiene completa, rasurado do campo cirúrxico se fose necesario, toma de constantes vitais e retirada de xoias e próteses removibles. 

(3)

O Servizo de Medicina Preventiva do CHU Insular Materno-Infantil de Gran Canaria, realizou un vídeo sobre a recreación e análise dun incidente cirúrxico, recomendable para todo o persoal sanitario. 

Bibliografía:

1: Como prepararse ante una operación. Zona hospitalaria. Disponible en: https://zonahospitalaria.com/como-prepararse-ante-una-operacion-de-cirugia/

2: Recomendaciones pacientes quirúrgicos. Hospital Virgen del Mar - Madrid. Disponible en: https://www.hospitalvirgendelmar.es/informacion-paciente/recomendaciones-pacientes-quirurgicos#:~:text=Deben%20realizar%20ayuno%20de%206,labios%20ni%20laca%20de%20u%C3%B1as.

3: Preparación y cuidados del paciente quirúrgico. Enfermería práctica. Disponible en: https://enfermeriapractica.com/procedimientos/preparacion-y-cuidados-del-paciente-quirurgico

V1: Identificación y seguridad del paciente quirúrgico. Disponible en: https://youtu.be/Xgnui1O0BAU

A esquizofrenia

Nesta entrada, quero dar visibilidade as enfermidades mentais, sobre todo á esquizofrenia, considerada cunha índole social negativa, que afecta a case 400 mil españois e supoñendo a terceira causa de discapacidade entre a poboación de 15 a 44 anos. (1)

A esquizofrenia é unha enfermidade mental grave que afecta na forma de pensar, sentir e de comportarse dunha persoa, provocando distorsión de pensamentos e conductas agresivas. Trátase dunha enfermidade crónica que non se atribúe a ningunha causa pero comeza a relacionarse con factores xenéticos. (2) (3)

Presentan diversos síntomas, que polo xeral, soen comezar entre os 16 e 30 anos, despois de un primer episodio de psicosis. Agrúpanse os síntomas en tres grupos: (2) (3)

• Síntomas psicóticos: afectan na forma de pensar, actuar e de percibir o mundo, cunha visión distorsionada do que lle rodea. Son síntomas como alucinacións, delirios, trastornos do pensamento e mesmo do movemento. 
• Síntomas negativos: como a pérdida da motivación, interés ou disfrute das actividades cotidiáns, así como o apartarse da vida social, con dificultade de mostrar emocións.
• Síntomas cognitivos: como son os problemas de atención, concentración e memoria. 

No tratamento da esquizofrenia, destacan os fármacos antipsicóticos, pola súa gran efectividade pero tamén o uso prolongado pode conducir a efectos secundarios como a aparición de discinesia tardía, unha enfermidade que provoca movementos repetitivos que a persoa non pode controlar. 

Ademais da medicación, tamén se recomenda as terapias de apoio, para o entrenamento de habilidades sociais por exemplo, e o apoio constante da familia e coidadores sanitarios. (1) (2) (3)

As intervencións de enfermería na fase aguda desta enfermidade son as seguintes: (2)

• Administración do tratamento farmacolóxico, asegurando a súa toma.
• Coidados físicos: hidratación, nutrición e hixiene.
• Ante a aparición de ideas delirantes ou alucinacións, haberá de orientar ao paciente hacia a realidade, gañando a súa confianza e evitar discutir as alteracións do pensamento.
• Ante a axitación, manterlle en calma, falándolle de forma suave e mantendo o contacto visual, en casos graves, se recurrirá á suxección mecánica.
• Favorecer a reinserción social e animalo para acudir aos grupos de apoio. 

BIBLIOGRAFÍA

1. Unas 400.000 personas padecen esquizofrenia en España. Servicio de Información sobre la discapacidad. 28 de Abril 2015. Consultado el 9-12. Disponible en: Unas 400.000 personas padecen esquizofrenia en España – SID (usal.es)
2. Cuidados de Enfermería en la Esquizofrenia. Revista Electrónica de Portales médicos.com. 8 de Octubre 2017. Consultado el 9-12. Disponible en: Cuidados de Enfermería en la Esquizofrenia - Revista Electrónica de Portales Medicos.com (revista-portalesmedicos.com)
3. La esquizofrenia. National Institute of Mental Health. Consultado el 9-12. Disponible en: NIMH » La esquizofrenia (nih.gov)

O conecta 72

Os coidados posteriores a unha alta continuan coa chamada de enfermería do centro de saude nun período menor de 72 horas, no chamado conecta 72.

O conecta 72 é un programa deseñado para conseguir que a información das altas hospitalarias dos pacientes de calqueira patoloxía sexa recibida, de forma automática, aos profesionais tanto de medicina como de enfermería dos centros de saúde. Ademáis de poder mellorar a continuidade asistencial a través da realización, nas primeiras 72 horas posteriores a alta, dunha consulta telefónica por parte do enfermeiro/a de atención primaria. 

A continuidade dos coidados é unha das parte máis importantes da asistencia ao paciente no que se produce unha coordinación eficaz entre os diferentes profesionais e organizacións para poder mellorar a calidade asistencial para os pacientes. 

Así mesmo esto mellora a comunicación entre a enfermeira de atención primaria e o paciente tras a alta hospitalaria, ao tempo que procurase a integración de profesionais de distintos niveis asistencias o que permitirá mellorar a continuidade dos coidados. Desta maneira prestase a cidadanía unha continuidade dos coidados que contribue a: 

• Mellorar a calidade asistencial dos pacientes de alta. 
• Aumentar a relación e confianza entre os pacientes e os profesionais da asistencia sanitaria. 
• Facilitar e axilizar a integración e continuidade dos coidados dos pacientes tras a alta hospitalaria. 
• Prevenir e intervir precozmente ante os problemas de sude tras a alta hospitalaria. 
• Homoxeneizar a práctica asistencial tras a alta. 

Na chamada asistencial a enfermeira do centro de saude seguirá unhas pautas para poder comprobar todas as recomendacións da alta aportadas ao paciente, e poder detectar a súa vez complicacións ou problemas de xeito precoz. 

1. Valoración dos diagnósticos pendentes de resolver. 
2. Valoración do coñecemento e manexo da medicación prescita. 
3. Valoración do coñecemento no manexo de drenaxes, curas, vías, sondas, osixenoterapia, orteses ou outros. 
4. Xestión das citas de enfermería de atención primaria se fose necesario. 
5. Confirmación e orientación das citas pendentes que aparecen no informe de alta. 

Toda a información obtida pola enfermería de atención primaria será recollida nun informe que estará ao alzance do resto dos profesionais de saude para poder coñecer a evolución posterior a alta do paciente. 

Bibliografía 

1. de Saúde C de S-SG. Conecta 72 - Consellería de Sanidade - Servizo Galego de Saúde [Internet]. Sergas.es. [citado o 9 de decembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.sergas.es/Asistencia-sanitaria/Conecta-72?idioma=es
2. de Sanidade-SERGAS C. Página no operativa - Consellería de Sanidade - Servizo Galego de Saúde [Internet]. Sergas.es. [citado o 9 de decembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.sergas.es/Asistencia-sanitaria/A--Programa-Conecta-72

Falemos da fase do duelo

Unha das características clave do servizo de coidados paliativos é tratar con pacientes e familiares que están na fase do duelo. Nós como enfermeiros, temos un papel moi importante durante a etapa que está a vivir o paciente. Cumprindo cos estándares dos coidados paliativos, o noso primer obxectivo é aliviar a dor que pode padecer, mellorar o máximo posible a súa calidade de vida e prestarlle os coidados e a atención que necesite, proporcionándolle un ambiente cómodo e tranquilo, para levar a súa situación da mellor maneira posible.

O duelo é un proceso natural existente ante calquer pérdida. Consiste nun conxunto de diversas emocións, accións e expresións diferentes que experimenta unha persoa e que a axudan a aceptar a pérdida dun ser amado. É dicir, o duelo permite superar os sentimentos de angustia e vacío que xenera unha pérdida, ofrece unha vía para obter apoio físico e emocional, axuda a aceptar esa pérdida e vivir con ela. (1) (2) (4)

Cada persoa experimenta o duelo de maneira diferente, a duración e a intensidade das emocións varían entre as persoas.  

Kubler Ross, unha psiquiatra da súa época, definíu no seu libro ("On Death and Daying") que os pacientes moribundos atravesan por unha seria típica de respostas específicas moi coñecidas e identificadas a día de hoxe. (1)

FASES DO DUELO (1) (2) (3)

NEGACIÓN: Reacción esperada e transitoria que aparece como mecanismo de defensa coa función de amortiguar o sofremento. A persoa nega a realidade, polo que o noso papel de enfermeiros consiste en dar soporte verbal ao paciente sen reforzar a súa negación e iniciar unha relación de axuda de maneira que desemboque nunha evolución favorable.

IRA: impotencia e pérdida de control do que está sucedendo. Preséntanse sentimentos de rabia, envidia e resentimento que poden dirixirse hacia as persoas que rodean ao paciente. Polo que o noso propósito é explicarlle ao paciente e a familia que se trata dunha resposta normal polo que non se debe tomar como algo persoal, e proporcionarlle uns coidados estructurados e continuos para favorecer os sentimentos de seguridade.

NEGOCIACIÓN: intentos de negociación da súa morte coa figura espiritual que para el sexa representativa, tratando da súa boa conducta, a figura lle alargue a vida. Aparecen sentimentos de culpa ou medo ao castigo por pecados pasados, reais ou imaxinarios, polo que o noso propósito é escoitar con atención e animar ao paciente a que fale para aliviar a culpa e o medo irracional.

DEPRESIÓN: manifestación da tristeza polo que aconteceu e polas pérdidas que se van producindo (deterioro xeral). Nesta fase o papel dos enfermeiros é permitir que o paciente exprese toda a tristeza que sente e facer un bó uso da lenguaxe non verbal, imprescindible mostrar empatía nestes casos.

ACEPTACIÓN: sentimento de aceptación e resignación que aparece cando a morte está próxima. Polo que debemos de axudar á familia e amigos a comprender a menor necesidade de socialización do paciente.

INTERVENCIÓNS DA ENFERMERÍA (2)

• Axudar e acompañar ao paciente e a familia no proceso do duelo.
• Identificar se o paciente presenta dor e atender as súas necesidades físicas para lograr o confort que necesita.
• Manter a capacidade de escoita.
• Respetar e facilitar a expresión das emocións e sentimentos referidos ao proceso, tanto do paciente como como da súa familia.
• Tolerar e aceptar a fase de negación.
• Tolerar e aceptar a ira ou rabia, expresións de hostilidade, sen sentirse ofendido e fomentar a expresión de sentimentos.
• Intentar desculpabilizar ao paciente na fase de negación.
• Tolerar que chore e os sentimentos de desesperanza pola parte da familia e o paciente.
• Axudar ao paciente a que pense en sí mesmo, e apoialo para que acuda a grupos de apoio ou consulta psicolóxica se o precisa. 

Coa conclusión de que nós como enfermeiros debemos saber identificar en qué fase se atopa cada paciente e ofrecerlle os coidados de maneira que se adapten as súas necesidades, contribuíndo ao seu benestar e confort durante o seu proceso final da vida. 

Vídeo youtube (5)

BIBLIOGRAFÍA

1) Atención al duelo en cuidados paliativos. Tech school of medicine. 29-07-22. Consultado el 8-12. Disponible en: TECH España - Blog TECH Universidad Tecnológica (techtitute.com)

2) Calviño García I, Hermosín Alcalde A, Pereira Jiménez E. El duelo y sus etapas. Intervenciones de Enfermería. Revista Electrónica de Portales Médicos.com 24-08-17. Consultado el 8-12. Disponible en: El duelo y sus etapas. Intervenciones de Enfermería - Revista Electrónica de Portales Medicos.com (revista-portalesmedicos.com)

3) Sánchez P. El profesional de la Enfermería en las etapas del duelo. Elservier.com. 2-10-13. Consultado el 8-12. Disponible en: El profesional de la Enfermería en las etapas del duelo (elsevier.com)

4) Duelo y pena. American cancer society. Consultado el 8-12. Disponible en: Duelo y pena (cancer.org)

5) Las 5 fases del duelo de Kubler Ross. Disponible en:  Las 5 fases del duelo de Kübler-Ross - YouTube

Cómo detectar un ictus?

Poucas persoas recoñecen os síntomas primarios dun ictus, o que sería de gran importancia xa que estamos ante unha patoloxía con altas incidencias.

• 120.000 persoas en España ao ano sufren un ictus
• Dos 120.000 casos anuais, 40.000 fallecen a causa das consecuencias do ictus
• Según a Sociedade Española de Neuroloxía, é a primeira causa de morte en mulleres
• Un ictus supón un coste directo de 2.000 millóns de euros ao ano, e un indirecto de 6.500 millóns de euros
• Cada 3 segundos unha persoa padece un ictus en Europa e 1/3 fallecen

(1)

Qué é un Ictus?

Imagen 1: bloqueo en la carótida

É un accidente cerebrovascular, que sucede cando o fluxo sanguíneo a unha parte do cerebro se detén. Tamén pode ser denominado "Ataque cerebral".

Cando a circulación sanguínea se detén, o cerebro deixa de recibir osíxeno e nutrintes, o que provoca morte celular e, a consecuencia, un dano permanente.

Tamén pode suceder pola ruptura dun vaso sanguíneo cerebral.

Existen dous tipos de Accidentes Cerebrovasculares:

Imagen 2: tipos de ictus

- Isquémico

- Hemorráxico

- Tamén existe o ictus provocado por aterosclerose

Os Accidentes Cerebrovasculares isquémicos prodúcense cando un vaso sanguíneo que irriga ao cerebro se bloquea, pode darse pola formación dun coágulo (trombo) que chega á unha zona estreita ou pode producirse nunha zona distinta ao cerebro, soltarse e viaxar ata un vaso sanguíneo cerebral, o que recibe o nome de embolia cerebral. (2)

Imagen 3: trombo y émbolo

Como detectar un Ictus?

Os síntomas máis habituais son os seguintes:

• Perda de forza na metade do corpo (cara, brazo e perna do mesmo lado)
• Dificultade para falar
• Perda de sensibilidade ou formigueos na metade do corpo
• Perda de visión nun ollo
• Dor de cabeza intenso e distinto do habitual
• Desequilibrio, mareo e confusión

Probas de detección:

• É capaz de sorrir correctamente? Un lado da boca pode ser asimétrico
• Pode repetir unha frase? Pode non utilizar correctamente as palabras, ou padecer afasia
• Pode levantar ambos brazos e mantelos en posición horizontal? 

(3,4)

É de gran importancia a detección precoz dun ictus xa que a chegada do paciente a un centro hospitalario nas primeiras 6 horas reduce as complicacións posteriores hasta nun 30%.

Bibliografía:

1: Los pacientes que han sufrido ictus en España durante la pandemia han sufrido mayores secuelas que en años anteriores. Sociedad Española de Medicina de Urgencias y Emergencias. Disponible en: https://www.semes.org/los-pacientes-que-han-sufrido-ictus-en-espana-durante-la-pandemia-han-sufrido-mayores-secuelas-que-en-anos-anteriores/

2: Accidente cerebrovascular. MedlinePlus enciclopedia médica. Disponible en: https://medlineplus.gov/spanish/ency/article/000726.htm

3: Cuáles son los síntomas de un ictus. Clínica universidad de Navarra. Disponible en: https://www.cun.es/enfermedades-tratamientos/enfermedades/ictus

4: Qué es un código ictus. Rithmi. Disponible en: https://rithmi.com/que-es-un-codigo-ictus/

I1: Qué es un ictus. Rithmi. Disponible en: https://rithmi.com/que-es-un-ictus/

I2: Ictus. Sociedad Española de Medicina Interna. Disponible en: https://www.fesemi.org/informacion-pacientes/conozca-mejor-su-enfermedad/ictus

I3: Trombosis venosa profunda. Disponible en: https://www.drugs.com/cg_esp/trombosis-venosa-profunda-inpatient-care.html

A bomba de infusión analxésica

Cando a dor é crónica e complexa, o seu tratamento con fármacos orais, a ciruxía, os bloqueos nerviosos ou a terapia física non son suficientes, recurrirase ao uso da bomba de infusión de analxésicos que permite ao paciente administrar a analxesia de forma autónoma, polo que él mesmo e o que se encarga da administración. 

A técnica de analxesia controlada polo paciente (PCA) ou bomba de infusión de analxesia é un método de administración de analxésico, no que mediante unha bomba automática programable permitese ao paciente administrarse analxésico a demanda por medio dun pulsador, con ou sin infusión continua basal. Con esto preténdese conseguir un mellor control da dor e unha maior satisfacción para o paciente. Esta técnica empregase principalmente en pacientes con dor agudo, especialmente os de orixen postquirúrxico, como no caso da ciruxía cardíaca e vascular que posterior a unha amputación, por exemplo, os pacientes presentan dor constante que poden mitigar mediante o uso destes dispositivos. 

Os analxésicos máis empregados son os opioides os cales clasifícanse en diferentes graos de analxesia según o grao de dor do paciente. O SERGAS ten elaborado un protocolo no que se determina o tipo de analxesia para o paciente dependendo do seu grao de dor. Para iso a Unidade de Dor levará a cabo probas psicolóxicas e físicas para decidir se o paciente precisa de esta analxesia, o tipo de analxesia que precisa ou o tempo que permanecerá con ela. 

Aínda que principalmente a administración realizase por vía intravenosa atópanse outras vías que administran a analxesia dunha forma máis rápida, como poden ser a intratecal, epidural, transdérmica ou subcutánea. Pero a implantación da bomba e sempre a mesma xa que realizase de forma quirúrxica. 

Ademáis de controlar a dor, as bombas de infusión tamén permiten reducir e incluso retirar a medicación oral ou o uso de parches, xa que os fármacos actúan directamente no sistema nervioso polo que potencian o seu efecto interrumpindo a señais de dor antes de que estas cheguen ao cerebro. 

Esta técnica de analxesia controlada polo paciente presenta outros beneficios ademáis de calmar a dor, xa que as persoas sintense menos ansiosas e deprimidas debido a sensación de control do seu propio tratamento contra a dor.

As bombas conteñen o analxésico, estas atópanse conectadas por medio dun tubo a unha vena do corpo. No momento da sensación de dor o paciente pulsa o botón e a bomba administra unha dosis do medicamento. No momento en que se sinta a dor se premerá o bóton e se recibirá unha dosis do analxésico pero a bomba limitará a cantidade de analxésico adicional, é dicir, no momento que se prema o botón non se podrá volver a administrar outra nova dose ata o tempo determinado por cada bomba, dependendo das carácteristicas pautadas pola mesma, como pode ser a cantidad de analxésico administrada por minuto, o tipo de analxésico ou o seu efecto. 

Polo que a bomba pode programarse para administrar o medicamento de 2 formas diferentes:

• Según necesidade, situación na que o paciente oprime o botón e administra a dose deseada de fármaco. Neste caso únicamente administrarase o fármaco no momento determinado tras pulsar o botón. 
• De maneira continuada, na que o fármaco irá administrándose de forma constante todo o tempo. Pode combinarse co modo anterior, nos casos nos que se presenten moita dor, xa que a administración do medicamento será continuada e en momentos puntuais aumentarase a dose. 

Este tipo de analxesia fundamentase en que a dor é unha experiencia subxectiva e por tanto cada persoa e quen mellor coñece cando e cal e o seu nivel de dor. Polo que así conséguese individualizar as necesidades analxésicas, disminuir a ansiedade do paciente asociada a dor xa que permite o autocontrol inmediato.  

A medida que avanza no tempo a bomba de infusión analxésica necesitarase menos xa que cada vez a dor e menor. Para poder valorar o grao de dor empregase a escala EVA (Escala Visual Analóxica), mediante a cal podese observar a evolución e valorar cando se pode ir diminuindo a dosis ao paciente ou polo contrario se precisa unha dose maior. 

Bibliografía

1. Dolor TVS. Bomba de infusión intratecal de analgésicos [Internet]. Tuvidasindolor. Tu vida sin dolor; 2014 [citado o 7 de decembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.tuvidasindolor.es/bomba-de-infusion-intratecal-de-analgesicos/
2. Tratamiento del dolor: Bomba de analgesia controlada por el paciente [Internet]. Cigna.com. [citado o 7 de decembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.cigna.com/es-us/knowledge-center/hw/tratamiento-del-dolor-zx1143
3. Fernández T, Anestesista R, Unidad D, Dolor M, Elena D, Dolor H, et al. DOCUMENTO DE TRABAJO. MANEJO DE PACIENTES CON DOLOR CRÓNICO EN ATENCIÓN PRIMARIA [Internet]. Sergas.es. [citado o 7 de decembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.sergas.es/cas/DocumentacionTecnica/docs/AtencionPrimaria/xappovi/MnxDoeDorCronAP.pdf
4. Analgesia controlada por el paciente (PCA) [Internet]. Memorial Sloan Kettering Cancer Center. [citado o 7 de decembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.mskcc.org/es/cancer-care/patient-education/patient-controlled-analgesia-pca

Todo sobre a dor

Como as miñas prácticas son en coidados paliativos, quero falar acerca da importancia que ten a dor, sobre todo neste servicio, e o noso papel como enfermeiros para reducilo o máximo posible e brindarlle a atención que necesita o paciente na última etapa da súa vida.

O concepto da dor ten unha enorme complexidade e multitude de aspectos que presentan a dor, que ten un significado diferente para cada persoa, polo que dificulta encontrar unha definición exacta. (1) Porén, o significado que máis se acerca á perspectiva dende coidados paliativos, é a de que se trata dun síntoma subxectivo, único para cada persoa e momento, que depende da aprendizaxe, vivenza de cada persoa e pode ser modulado por distintas emocións, comportamentos ou fenómenos externos, e afecta a unha ou varias esferas da vida persoal (física, psicolóxica, social ou espiritual) (2). 

Polo que, nós como enfermeiros, nunca debemos cuestionar a dor que padece o paciente, e debemos focalizarnos en diminuír esa dor como sexa, co obxectivo do máximo benestar posible do paciente. 

GRADO DA DOR

Unha vez dado o concepto da dor, podemos medir o grado da dor en base as seguintes pautas: (3)

• Qué está causando esa dor

• Cánta dor ten

• Qué tipo de dor

• Qué empeora esa dor

• Qué a mellora

• Cando ou en qué situacións ten a dor

ESCALAS DE MEDICIÓN

Tamén existen diversas escalas para a evaluación da dor, como: (2)

• Escala descriptiva simple: escala verbal, clasificando a dor en categorías con adxectivos (insorportábel, intenso, moderado, leve ou ausente) ou con números, de 0 (ningún tipo de dor) a 10 (a peor dor posíbel). 

• Escala analógica visual (EVA)

• Escala de grises de Luesher

• Termómetro de dor de Iowa. 

TIPOS DE DOR

A dor podémola clasificar da seguinte maneira: (1)

• Dor aguda: é o sinal de alarma do organismo agredido. A dor non garda relación coa lesión tisular que a provoca, pero alerta ao paciente cando a súa tolerancia á dor foi alcanzada. Este tipo de dor produce unha serie de efectos indeseábeis pero cunha duración corta, ben localizado, que se acompaña de ansiedade e signos físicos autonómicos ( taquicardia, náuseas, vómitos….)

• Dor crónica benigna: aquel que persiste moito máis que o tempo normal de curación previsto polos tratamentos efectuados, que dura máis de 3 a 6 meses. Esta dor denomínase así, ao non estar asociada ao cáncer ou SIDA.

• Dor crónica maligna: dor producida no paciente oncolóxico. Pode ser unha dor continua e constante. Esta dor tamén será agravada por unha serie de factores como: fatiga, anorexia, medo á morte, rabia, tristeza…

Este tipo de dor é a que nos enfrontamos en coidados paliativos.

• Dor somática: procede de estímulos somáticos superficiais ou profundos que resulta da activación de nocireceptores e é transmitido polos nervios somáticos.

• Dor visceral: aquela que é difusa e mal localizada, cuxo punto de partida son vísceras ocas ou parenquimatosas.

 

• Dor por desaferentación: única dor que non é producida pola estimulación de nociceptores periféricos e que pode resultar dunha lesión do sistema nervioso periférico ou lesións no propio SNC. Na maioría de casos, a dor non coincide coa lesión neurolóxica sendo frecuente o retraso no tempo entre o dano neurolóxico e o inicio da dor.

• Dor psicóxena: dor non orgánica, aparece como consecuencia de padecementos de orixe psíquica. Como os que se inclúen na neurosis e psicosis. 

 

COIDADOS PALIATIVOS

Pese a atoparse na última década da súa vida, a cura en moitos casos non sexa posíbel, a atención pola nosa parte é moi necesaria. Xa que o enfermeiro pasa moito tempo co paciente, pendente sempre da toma da súa medicación, das constantes vitais, como vai progresando a enfermidade, como se atopa anímicamente o enfermo, e un largo etc…

Polo que, levaremos a cabo, a grandes rasgos, as seguintes funcións: (4)

• Proporcionar todos os coidados e atencións necesarias para que o enfermo viva os días coa mellor calidade e o maior benestar posible. Para iso, debemos escoitar sempre as peticións do paciente.

• Administrar os tratamentos farmacolóxicos e físicos adecuados. 

Os fármacos máis utilizados na miña experiencia son os seguintes: (2)

• Analxésicos: paracetamol, ibuprofeno, ácido acetilsalicílico, nolotil (metamizol).. 

• Sedantes: midazolam, diazepam, alprazolam, clonazepam..

• Buscapina: relaxación da musculatura lisa. Pautado naqueles que presenten inquietude ou axitación. 

• Bentaclofeno: relaxación da musculatura esquelética. Mesma función que a buscapina. 

• Antiémeticos (reducen náuseas e vómitos): ondasentrón, metoclopramida (primperan), droperidol…

• Diuréticos: furosemida, metalozona…

• Morfina: moi utilizado para aliviar a dor.

• Controlar e monitorizar calquer cambio que se poida producir na enfermidade ou no estado do paciente.

• Moi importante dar o apoio necesario e guiar ao paciente e a súa familia sobre as recomendacións en coidados, alimentación, aseo persoal, descanso, actividade física, e sobre todo, o duelo. 

BIBLIOGRAFÍA

• 1). Francisco López Timoneda. Definición y Clasificación del dolor. Clínicas urológicas de la Complutense, 1995 - revistas.ucm.es. Consultado el 7-12. Disponible en: https://revistas.ucm.es/index.php/CLUR/article/download/CLUR9596110049A/1479

• 2). Manejo y tratamiento del dolor en cuidados paliativos - Iscii.es. Consultado el 7-12. Disponible en: Manejo y tratamiento del dolor en cuidados paliativos (isciii.es)

• 3). Manejo del dolor durante los cuidados paliativos - MedlinePlus. Consultado el 7-12. Disponible en: Manejo del dolor durante los cuidados paliativos: MedlinePlus enciclopedia médica

• 4). El papel de la enfermería en cuidados paliativos - Alborea Salud. Consultado el 7-12.Disponible en: El papel de la enfermería en cuidados paliativos - Alborea Salud

Delirium hospitalario

 O delirium hospitalario ou estado confusional agudo é unha complicación hospitalaria moi frecuente en adultos maiores, afectando á atención de urxencias, áreas de hospitalización ou área de coidados intensivos. 

Por delirium enténdese un trastorno agudo de atención e cognición por un cambio agudo da función cerebral que se presenta nun paciente "vulnerable" con factores predispoñentes e que sexa secundario a unha patoloxía médica aguda, intervención, anestesia ou uso de fármacos, e que provoca desorientación, perda de atención e alteracións cognitivas durante o ingreso. 

Entre os seus síntomas atopamos:

• Variación dos niveis de consciencia
• Alteracións da memoria
• Dificultades na organización dos pensamentos
• Ideas incoherentes
• Cambio constante de ideas
• Divagacións
• Desorientación espazo-temporal
• Trastornos no ciclo sono-vixilia
• Alucinacións
• Ideas delirantes
• Actividade motora alterada que leva a unha axitación física e mental

Definíronse subtipos de delirium, entre os que atopamos:

• Delirium hipoactivo
• Predomina a apatía e a baixa actividade motora co entorno
• Delirium hiperactivo
• Axitación tanto física como conductual
• Formas mixtas
• Fluctuación de ambos tipos anteriores

Para o diagnóstico deste trastorno, utilízanse 4 criterios, que son: cambio agudo e de curso fluctuante da conciencia, inatención, pensamento desorganizado e nivel alterado de conciencia. (1)

Nos pacientes hospitalizados é moi importante a actuación da familia, pero na maioría dos casos, cando este delirium aparece por primeira vez, os familiares asústanse. É aquí onde entra o papel da enfermería, que deberá dar ferramentas aos familiares para que lidien con esta situación.

• Durante o ingreso, os pacientes con delirium atópanse desorientados en tempo-espazo e podendo non recoñecer aos seus familiares ou coidadores. Débese insistir aos familiares en que intenten reorientalos pero sen confrontar ao paciente. Sería de importancia que durante o día (sempre que non haxa contraindicacións) se manteña ao paciente sentado no sillón e coas ventás abertas para que poidan ver a luz, e axudarlles a facer a diferenciación día-noite. 
• Descubriuse que os pacientes de idade avanzada, con alteracións sensoriais como déficit visual ou auditivo son máis propensos a sufrir delirium. É aconsellable que estos pacientes manteñan os seus dispositivos como gafas ou audífonos durante o ingreso, xa que de non utilizalos poderían facer falsas interpretacións e agravar o delirium.
• O acompañamento familiar, sobre todo durante a noite, que é cando máis alteracións poden sufrir os pacientes con delirium é fundamental para poder revertir estos episodios. 
• Estimular cognitivamente ao paciente, conversar con el, intentar reorientalo e evitar horas de televisión é un dos factores clave.
• Evitar o descanso excesivo durante o día favorece un bo descanso de noite.

(2)

As causas directas deste cadro pódense relacionar coa tensión psicolóxica e o estrés que xera na persoa estar fora da súa casa, do seu ambiente, rutinas e intimidade e o estar rodeado de persoas descoñecidas. (3)

                                               Vídeo 1: explicación del Delirium Hospitalario

1:Delirium en el adulto mayor. Revista elsevier. Disponible en: https://www.elsevier.es/es-revista-revista-medica-clinica-las-condes-202-articulo-delirium-en-el-adulto-mayor-S0716864019301142

2: Qué es el delirium y cómo prevenirlo. Disponible en: https://www.heraldo.es/noticias/salud/2022/03/16/que-es-el-delirium-y-como-prevenirlo-en-ancianos-hospitalizados-1560042.html

3: Delirium hospitalario. Disponible en: https://www.eldiario.es/edcreativo/diario-salud/mental/delirium-hospitalario-abordarlo_1_1689509.html#:~:text=El%20estado%20confusional%20agudo%20o,demencia%20irreversible%20o%20la%20muerte.

V1: Delirium o síndrome confusional agudo. Geri-Arte. Disponible en: https://youtu.be/s-gQRLz6DiM

O pé diabético

As complicacións derivadas da diabetes poden comprender lesións dos nervios ou mala circulación sanguínea. Estos problemas implican que os pes sexan máis vulnerables a feridas na pel como úlceras que poden empeorar rápidamente. Un bo control da diabetes e o coidado dos pes pode axudar a prever a presentación de úlceras nos pes. Non obstante, cando aparecen as úlceras nos pés é importante recibir unha atención inmediata e un correcto coidado dos pés para poder prever unha posible amputación, xa que unha úlcera que non cicatriza e que provoca unha lesión extensa nos tecidos e osos pode requerir a extirpación quirúrxica ou amputación, dun dedo, do pe ou de parte dunha perna. As amputacións son un dos precursores máis comúns para unha posible amputación, ademáis de que constitue un grave problema de saude pública que conleva un gran coste económico aos sistemas sanitarios, ademáis de causar negativas repercusións sociais e emocionais nas personas que as sofren. 

O primeiro de todo e o máis importante é prever a presentación de úlceras nos pes, e para iso atópanse unha serie de pautas que toda persoa debería seguir pero sobre todo as persoas que presentan diabetes mellitus xa que son as que presentan un maior risco. 

O principal é levar un correcto control da diabetes mediante unha dieta saudable, realizar exercicio de forma regular, levar un control da glucosa en sangre e seguir o reximen de medicamentos recetados. Asociado a iso é levar a cabo un correcto coidado dos pes para poder prever problemas, e garantizar unha atención médica inmediata no momento en que estas feridas se presenten. Algúns dos consellos para levar un correcto coidado dos pés poden ser: 

• 
  Inspeccionar os pes diariamente, revisado os pes unha vez ao día en busca de calquera tipo de alteración como cortes, sensibilidade ou inflamación. No caso de que non podas ver con claridade achega un espello ou pide axuda.

• Antes de usar o calzado comprobar que dentro non se atope calquer tipo de corpos extraño ou sutura. 

• Comprar calzado cómodo para o seu uso, idóneo para o seu úseo, que aporte soporte e amortiguación para todo o pe. Evitando zapatos axustados ou estreitos que apreten os dedos dos pes.

• Lava os pés de forma diaria con auga tibia, despois sécaos de forma suave dandolle especial importancia aos dedos. 

• Aplica cremas ou locións humectantes para manter a pel suave e prever calquer tipo de greta. 

• Non elimines ti mesmo callosidades ou outras lesións do pé visita o podólogo e que el realice o traballo se o considera pertinente. 

• Corta as unllas dos pes con coidado, sempre de forma recta e posteriormente limar con coidado as puntas afiladas. 

• Non camiñar descalzo, e usar calcetíns limpos e secos, e cambiar de zapatos e calcetís dúas veces ao día. 

• Non fumar, xa que afecta a circulación e reduce a cantidade de oxíseno na sangue. Estos problemas circulatorios poden provocar feridas más graves e unha insuficiente cicatrización.

O consello más importante anteriormente mencionado é a inspección, xa que a persoa e a encargada de identificar precozmente a presenza de calquer tipo de ferida ou ulceración que se poda estar produciendo no pé, e así poder actuar da forma máis rápida posible para evitar unha posible amputación. No caso contrario, de que se presente unha úlcera esta organizarase según a clasificación de Wagner na que se determina o grao de afectación da úlcera. 

• Grao 0: non hai úlcera pero considerase un pé en risco xa que pódense observar deformación óseas ou as cabezas dos metatarsianos prominentes. 
• Grao I: úlceras superficias, caracterizada por unha destrucción do espesor total da pel. 
• Grao II: úlceras profundas, na que a úlcera penetra a pel grasa, está infecta pero sin chegar ao oso. 
• Grao III: úlceras profundas máis abscesos, son extensas e profundas, presentan secreción, mal olor e están infectadas.
• Grao IV: gangrena limitada, caracterizada por necrosis dunha parte do pe ou dos dedos, talón ou planta. 
• Grao V: gangrena profunda, onde todo o pé está afectado. 

Dependendo do grao de afectación poderase seguir un tratamento ou outro, asi mesmo, debe levarse a cabo un seguimento continuo das feridas para poder evitar que empeoren. Seguindo a clasificación Wagner atopamos:

• Grao 0: non existe ningunha lesión polo que unicamente se tomarán accións de control para prever unha posible úlcera. 
• Grao I: realizaranse coidados da úlcera, xa que non existe infección. 
• Grao II: utilizaranse antibióticos, eliminación de tecido contaminado polo infección e tamén un coidado da úlcera. 
• Grao III: neste caso levarase a cabo un proceso quirúrxico dependendo do grao de celulitis. 
• Grao IV: lévase a cabo unha ciruxía urxente de revascularicación que evite a amputación do pe. 
• Grao V: realizase a amputación da zona afectada xa que esta é a única alternativa, para evitar que a infección avance e poida causar a morte, dependendo do grao de afectación da úlcera levarase a cabo un tipo de amputación ou outra.  Diferenciamos: 
• Desarticulación de cadeira: a máis peligrosa de todas, xa que presenta un alto índice de mortalidade, e levase a cabo en casos extremos. 
• Supracondilea (A): por encima xeonllo, é a que menor problema presenta no momento da cicatrización. 
• Desarticulación do xeonllo (C): ampútase a perna a nivel do xeonllo. 
• Infracondilea o transtibial (D): a nivel da tibia, na que se conserva o xeonllo facilitando a implantación dunha prótesis. 
• Amputación de Syme (E): a nivel do nocello. 
• Amputación de Pirogroff (E): similar a de Syme pero menos frecuente.
• Transfalángica: amputase a parte distal do dedo anular. 
• Dixital transmetatarsiana: realizase a amputación por debaixo da cabeza do metatarso. 
• Transmetatarsiana (F): amputación de todos os dedos do pe a nivel transmetatarso. 
• Bilateral (G): amputación de ambas pernas. 

Bibliografía: 

1. Amputación y diabetes: cómo proteger los pies [Internet]. Mayo Clinic. 2020 [citado o 5 de decembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.mayoclinic.org/es-es/diseases-conditions/diabetes/in-depth/amputation-and-diabetes/art-20048262
2. 12 Consejos para el pie diabético [Internet]. Enfermería Creativa. 2017 [citado o 5 de decembro de 2022]. Dispoñible en: https://enfermeriacreativa.com/2017/06/21/12-consejos-para-el-pie-diabetico/
3. Clasificación de Wagner [Internet]. ClasificaciónDe. ClasificacionDe; 2017 [citado o 5 de decembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.clasificacionde.org/clasificacion-de-wagner/
4. Lesiones del Pie Diabético [Internet]. Enfermería Creativa. 2016 [citado o 5 de decembro de 2022]. Dispoñible en: https://enfermeriacreativa.com/2016/11/16/lesiones-del-pie-diabetico/
5. Duarte A. Tipos de amputaciones, menores y mayores [Internet]. Mejor con Salud. 2018 [citado o 5 de decembro de 2022]. Dispoñible en: https://mejorconsalud.as.com/9-tipos-amputaciones/
6. Diferentes tipos de amputación [Internet]. Ossur.com. [citado o 5 de decembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.ossur.com/es-es/protesis/extremidades-inferiores/amputacion-extremidades-inferiores

As 14 necesidades básicas de Virginia Henderson

Virginia Henderson nada no siglo XIX, foi unha enfermeira exemplar que dedicou a súa vida á práctica e investigación da enfermaría. Esta dedicación deu resultado a teorías e fundamentos que se aplican hoxe en día, como as 14 necesidades básicas do paciente. 

As necesidades de Virginia Henderson é un modelo que define o enfoque da práctica enfermeira centrándose nas necesidades humanas básicas, co obxectivo de buscar a independencia do paciente na súa recuperación para acelerar a súa melloría. 

A continuación, as 14 necesidades:

1. Respirar con normalidade. A enfermeira debe identificar os posibles convenientes que poidan acontecer. Isto comprende as posturas corporais correctas, valorar o tipo de respiración e as secrecións nasais.

2. Comer e beber adecuadamente. O papel da enfermaría é coñecer o tipo de dieta e hidratación de cada paciente, tendo en conta o apetito, os horarios, cantidades, ánimo, idade e peso.

3. Eliminación normal dos desechos corporais: Coñecer o nivel de control e efectividade do paciente, incluíndo a atención da hixiene das partes íntimas.

4. Movilidade e posturas adecuadas: Axudar na mécanica corporal da persoa e motivala a realizar actividade física.

5. Durmir e descansar: trátase dunha prioridade o repouso tranquilo e ininterrumpido do paciente.

6. Vestirse e desvestirse con normalidade

7. Manter a temperatura do corpo en rangos normais: a temperatura normal atópase entre 36,5 e 37ºC. A enfermeira debe ter en conta os factores influíntes de que o paciente teña frío ou calor.

8. Manter unha boa hixiene corporal

9. Evitar perigos no entorno e evitar poñer en perigo a outros: avaliar se se pode deixar o paciente só por moito tempo ou non, co risco de que se faga dano.

10. Comunicar emocións, necesidades, temores e opinións: a enfermeira promove e motiva a comunicación sá e adecuada do paciente, axudando ao seu equilibrio emocional.

11. Actuar ou reaccionar dacordo as propias creencias: respetar os valores e creencias do paciente.

12. Desarrollarse de maneira que exista un sentido de logro: promover no paciente o alcance de metas e logros con esforzo.

13. Participar en actividades recreativas e xogos: a saúde mental e física se logra tamén con actividades.

14. Aprender, descubrir ou satisfacer a curiosidade persoal: potenciar no paciente habilidades, destrezas e coñecementos novos. 

BIBLIOGRAFÍA

• Las 14 necesidades de Virginia Henderson. Servisalud.com. 1 Julio 2021. Consultado el 5-12. Disponible en: Las 14 necesidades de Virginia Henderson. (servisalud.com.do)