Qué son os catéteres venosos centrais?

Catéter central 

Os catéteres venosos centrais, ou tamén chamados vías venosas centrais, vías centrais ou catéteres de acceso venoso central son sondas ou catéteres de inserción en venas de gran calibre como poden ser yugular ou subclavia coa finalidade de chegar ao corazón. Atopamos difentes tipos de catéteres venosos centrais, pero diferenciamos dous grupos, que son: 

• Catéteres venosos centrais tunelizados 
• Catéteres venosos centrais non tunelizados. 

Catéter venoso central tunelizado 

Un catéter tunelizado é largo e flexible, colocase nunha vena do peito. Atopamos diferentes tipos de catéteres tunelizados, todos eles son tunelizados por debaixo da pel ata unha vena grande que se encontra preto do corazón. Fora do corpo quedarán unha, duas ou tres pequenas sondas chamadas lúmens. Cada lúmen presenta unha pinza, un conector e unha tapa desinfectante no extremo. O catéter tunelizado empregase para:

• Tomar mostras de sangue 
• Administrar líquidos
• Administrar quimioterapia u outros medicamentos
• Realizar transfusión de sangue 
• Proporcionar nutrición por vía intravenosa (IV)

A utilización de este tipo de catéteres é sobre todo para que os pacientes non precisen tantas agullas, é dicir, que mediante o catéter xa se lle poda administrar toda a medicación ou nutrición necesaria ou incluso a extracción de mostras. Ademáis estos catéteres poden permanecer no corpo incluso durante anos. A elección de este tipo de catéteres tamén pode ser debido a que o paciente presente venas dificiles ou sensibles cuxa colocación dun catéter periférico sexa complicado. 

Estos catéteres poden presentar tres lumens ou dous. En ambos casos os lúmens diferenciaranse por cores xa que cada un debe ser usado para unha cousa diferente, depende da casa comercial a elección das cores, no caso dos de tres lumens diferenciamos: 

• 
  Lúmen proximal, para transfusión de sange ou retirada da mesma. No caso de transfusión de sangue débense pechar o resto das luces para asegurar que esta no reflúa as outras vías. 

• Lúmen medial, para nutrición parenteral, ao igual que a perfusión de sangue, débense pechar as outras luces. 

• Lúmen distal, para fluidoterapia ou para realizar a medición da presión venosa central (PVC), no momento da medición débese asegurar que o resto de luces están pechadas. 

Os tres ademáis poden ser usados para a administración de medicación. Aínda que é preferible que a medicación se administre polo lúmen distal no caso de que se realice algunha transfusión ou a administración de nutrición debido a que esa luz xa estará contaminada polo medicamento aínda que se realice un lavado con suero fisiolóxico da mesma. 

Catéter Venoso Central Non Tunelizado 

Os catéteres venosos centrais non tunelizados presentan a mesma inxerción que os tunelizados, a única diferencia é que estos non presentan lúmens que exteriorizan, é dicir, todo o catéter atópase no interior do paciente. Atopamos diferentes tipos de catéteres venosos centrais non tunelizados, pero entre eles destacamos os reservorios subcutáneos. 

Os reservorios subcutáneos son dispositivos implantables para o acceso venoso permanente e de larga duración. Trátase dun dispositivo metálico pequeno que consta dunha cámara con superficie de silicona onde se pincha, esta cámara atópase conectada a un catéter que vai por debaixo da pel hasta chegar a unha vena de gran calibre. Diferenciamos: 

• Os directos a unha vena grande central do tórax, normalmente a vena cava superior. 

• Os que se colocan na parte superior dos brazos e a través das venas periféricas grandes condúcese o catéter ata chegar a zona da vena cava superior.

Estos dispositivos son específicos para as persoas que precisen unha terapia intravenosa a longo prazo. Ademáis, os pacientes oncolóxicos poden requerir da administración intermitente de quimioterapia, nutrición parenteral, infusiones o transfusiones de sangue. Así mesmo, estos dispositivos previenen a aparición de infeccións, coagulación e a extravasación. 

Catéter Central de Inserción Periférica (PICC)

O Catéter Central de Inserción Periférica ou PICC (polas suas siglas en inglés) é un catéter/sonda larga e flexible que se coloca na vena na parte superior dun dos brazos. Colócase polas venas da fosa antecubital, progresando polo brazo hasta chegar a vena cava superior. Si e posible a su colocación realizarase con ecoguía, preferiblemente na vena basílica. A súa vez comprobarase a súa colocación mediante raios X ou ECG intracavitario antes do seu uso. 

A vía PICC presenta dous extremos, un deles atravesa a vena ata chegar a vena cava, mentres que o outro é o que comunica a vena co exterior e atopase fora do corpo. A súa vez este extremo pode presentar dous ou tres sondas máis pequenas chamadas lúmens. Esta vía empregase nos pacientes con tratamiento largos e/ou agresivos ou con malos accesos venosos, ademáis de que pode utilizarse para a administración de medicamentos, líquidos, hemoderivados, nutrición parenteral ou incluso utilízase para a monitorización hemodinámica. 

O PICC pode permanecer ata unha duración máxima de 18 meses, xa que este tipo de cateter é considerado en tratamento de corta duración e que utilizase nun principio para disminuir o número de pinchazos, é dicir, con este catéter só é necesario a inserción do mesmo durante o tratamento ou na retirada de mostras de sangue. 

A diferencia do resto de catéteres durante o proceso de limpieza con suero fisiolóxico este debe realizarse coa técnica pulsatil (Push-Stop-Push) empregada para optimizar a circulación sanguínea.

Nos catéteres é moi importante comprobar todos os días a situación dos mesmos, xa que o maior problema é a aparición de flebitis, é dicir, a inflamación das venas nas que se atopan conectadas estos catéteres, e que consecuentemente poden producir unha infección que pode propagarse por todo o organismo. Polo que é importante comprobar sempre os lugares de inserción para observar signos ou síntomas de posible flebitis e así actuar o antes posible para poder evitar complicacións debidas a colocación destes catéteres.  

Bibliografía: 

1. Información sobre el catéter tunelizado [Internet]. Memorial Sloan Kettering Cancer Center. [citado o 25 de novembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.mskcc.org/es/cancer-care/patient-education/about-your-tunneled-catheter
2. Enfermeriaevidente.com. [citado o 25 de novembro de 2022]. Dispoñible en: https://enfermeriaevidente.com/2019/04/21/diferentes-usos-de-las-luces-en-un-cateter-venoso-central/
3. Formación E. ¿Qué es un reservorio subcutáneo y para qué sirve? [Internet]. European School Health Education. [citado o 25 de novembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.esheformacion.com/blog/42/que-es-un-reservorio-subcutaneo-y-para-que-sirve
4. Información sobre el catéter central de inserción periférica (PICC) [Internet]. Memorial Sloan Kettering Cancer Center. [citado o 25 de novembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.mskcc.org/es/cancer-care/patient-education/about-your-peripherally-inserted-central-catheter-picc
5. Vía central de inserción periférica [Internet]. Mayoclinic.org. 2019 [citado o 25 de novembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.mayoclinic.org/es-es/tests-procedures/picc-line/about/pac-20468748
6. Mantenimiento y Cuidados del PICC [Internet]. Enfermería Creativa. 2016 [citado o 25 de novembro de 2022]. Dispoñible en: https://enfermeriacreativa.com/2016/12/30/mantenimiento-y-cuidados-del-picc/

Existen outros tipos de drenaxes?

Ademáis do drenaxe PLEUR EVAC podemos atopar outros tipos de drenaxes diferentes, neste caso falaremos do sistema de drenaxe PICO e o sistema de drenaxe VAC. 

Primeiro falaremos do sistema de drenaxe PICO, ou sistema de Terapia de Presión Negativa (TPN) de un só uso, que proporciona 80 mmHg de presión negativa sobre a superficie da ferida, e axuda a controlar o exudado de nivel escaso ou moderado. Este sistema consiste nunha pequena bomba de succión conectada a un apósito adhesivo absorbente. O apósito colócase sobre a ferida e despois colócarase sobre él unhas tiras de adhesivo transparente para asegurar que non se mova. Ao conectar a bomba o aire é absorbido e o exceso de exudado da ferida pasa ao apósito. Así mesmo, o apósito evita que as bacterias entren na ferida, e a presión negativa exercida favorece que a sangue circule mellor nesa zona, o que axuda a que a ferida cicatrice antes.

Este dispositivo presenta un sistema de luces ou alarmas que indica o funcionamento do mesmo. Debe presentar sempre unha luz verde que indica que o sistema está funcionando. Poden observarse tres tipos de alarmas diferentes. 

• Batería baixa: marcado cunha luz laranxa no símbolo de batería baixa, pero a luz verde seguiría encendida, xa que o sistema funciona pero unicamente ten batería baixa. 
• Apósito despegado: cunha luz laranxa no símbolo respectivo que indica que unha parte do apósito está despegada, polo que debe comprobarse ao redor do apósito para atopar algunha fuga. 
• Apósito demasiado cheo: cunha luz laranxa no símbolo correspondente que indica que o apósito debe ser cambiado xa que este presenta demasiado exudado, polo que debe ser cambiado por outro para poder actuar. Así mesmo, o apósito debe ser cambiado duas ou tres veces a semana, dependendo do nivel de exudado, para asegurar unha mayor absorción do exudado da ferida, aínda que si o exudado e excesivo esto pode levarse a cabo más veces. 

Neste video explicase o proceso de colocación do sistema de drenaxe PICO. 

O sistema de drenaxe está programado para pararse despois de 7 días. Despois de este período de tempo o sistema detendrase e todas as luces apagaranse e non volverá a funcionar de novo aunque se lle cambien as pilas. Neste momento, non se aplicará ninguna presión negativa sobre a ferida polo que se deberá cambiar o sistema de drenaxe. 

No caso da terapia VAC, ao igual que o drenaxe PICO, é un sistema non invasivo que promove a curación das feridas mediante a aplicación de presión negativa, de maneira que o uso de niveis controlados de presión subatmosférica e succión controlada acelera a resolución das feridas favorecendo a vascularización e o desbridamiento. Polo tanto este tipo de sistema permite mellorar o flujo sanguíneo sobre a zona da ferida, acelerando a aparición de texido de granulación, recheando espacios e aportando un leito vascular apropiado para a colocación dun inxerto ao mesmo tempo que se evacúa o exudado da ferida, controlando a posibilidades de sobreinfección bacteriana. 

O sistema VAC (Vacuum Assited Clousure) de terapia de vacío componse dunha esponxa de poliuretano porosa que se conecta a unha bomba de vacío e é fixada a un apósito adhesivo ao redor da ferida. A esponxa axuda a estimular a formación do tecido de granulación e posee unha alta capacidade de drenaxe, polo tanto, e especialmente adecuada nas feridas de exudado intenso, o apósito adhesivo é o encargado de conectar a esponxa coa bomba de vacío a través dun tubo, e o de asegurar que o sistema de vacío funcione. Por último a bomba de vacío permite controlar a aplicación de presión negativa que se repartirá uniformemente gracias a esponxa, normalmente a unha presión de entre -75 a -175 mmHg. 

O proceso de colocación do sistema VAC é o seguinte: 

• Tras valorar a ferida, débese limpar con suero fisiolóxico de dentro hacia fora, e de seguido se secará a ferida con gasas estériles sen friccionar. 
• Se cortará a esponxa do mesmo tamaño e forma que a ferida para que esta se poña en contacto co fondo e as paredes sen producir ningunha presión.
• Colocarase un adhesivo transparente que cubra más de 5 cm ao redor da ferida no que non se observen arrugas nin pregamentos para que non existan fugas. 
• Realizarase un buraco no centro do adhesivo tendo coidado de non cortar a esponxa, e colocarase o tubo de drenaxe presionando ao redor do mesmo para comprobar que está ben pegado. 
• O tubo conéctase a bomba de vacío e encéndese a bomba de succión, para posteriormente programala según as características da ferida. 
• É necesario comprobar como a esponxa se contrae e non salten alarmas, para comprobar o seu correcto funcionamento. 

No seguinte video pódese ver como é o proceso anteriormente descrito de colocación do sistema VAC.

Estos sistemas de drenaxe, o PICO e o VAC son os máis utilizados na ciruxía cardíaca e vascular, despois do sistema de drenaxe PLEUR EVAC, aínda que estos empreganse para diferentes drenaxes. Para coñecer un poco más sobre os diferentes tipos de drenaxes que existen e podemos atopar nun hospital deixo outro video sobre os distintos drenaxes, ademáis de sondas que poden ser utilizadas.

Bibliografía

1. PICO [Internet]. Smith-nephew.com. [citado o 23 de novembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.smith-nephew.com/latin-america/productos/cuidado_avanzado_heridas_a_z/pico/
2. Manual para el paciente [Internet]. Fjd.es. [citado o 23 de novembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.fjd.es/es/cartera-servicios/cirugia-general-aparato-digestivo/informacion-pacientes.ficheros/1679935-
3. Ocronos R. Uso de la terapia de sistema de vacío por el equipo de Enfermería. Ocronos - Editorial Científico-Técnica [Internet]. 2022 [citado o 21 de novembro de 2022]; Dispoñible en: https://revistamedica.com/uso-terapia-sistema-vacio-enfermeria/
4. Medicos P. Manejo enfermero de la terapia de sistema de vacío (VAC) aplicado en heridas - Revista Electrónica de Portales Medicos.com [Internet]. Revista-portalesmedicos.com. 2016 [citado o 23 de novembro de 2022]. Dispoñible en: https://www.revista-portalesmedicos.com/revista-medica/terapia-de-sistema-de-vacio-vac-enfermeria/

Qué é un drenaxe?

No meu primer día de prácticas puiden observar unha gran variedade de coidados dirixidos aos pacientes aos que se lles realizou algún procedemento quirúrxico cardíaco ou vascular. Entre eles podemos atopar os drenaxes PLEUR EVAC, moi utilizados tras levar a cabo: 

• Neumotórax
• Neumotórax a tensión 
• Hematórax-hemoneumotórax
• Neumectomía-lobectomía
• Ciruxías cardíacas

O PLEUR EVAC é un dispositivo de drenaxe torácico que ten a finalidad de eliminar contido líquido ou gaseoso formado en ambas pleuras ou procedente do mediastino, mediante a colocación dun tubo endotorácico. O obxectivo principal é drenar e liberar a cavidade pleural e o mediastino da presencia anormal de aire, líquido ou sangue excesiva. 

O dispositivo consiste en tres cámaras: 

• A primera delas é a cámara de control de aspiración que representa a presión de vacío que se atopa na pleura, polo que se debe encher esta cámara con 20 cm³ de auga, para igualar o vacío que se debería presentar na cavidade pleural. 

• 
  A segunda cámara, é a cámara de selo de auga que ao igual que a primera se encherá de auga, pero neste caso só 2cm³. Tanto nesta cámara como na anterior presentase un colorante azul que modifica a cor da auga cando se produce o enchido destas, isto permite diferenciar as cámaras que presentan auga coas cámaras que presentan o contido procedente das pleuras e o mediastino. 

• A terceira cámara é a que se atopa conectada ao paciente a través dun tubo de drenaxe, e denominase cámara recolectora. Nesta cámara comprobase o porcentaxe de contido sanguinolento que se drena. Cada oito horas máis o menos comprobarase o nivel do contido presente na cámara é marcarase cun rotulador o nivel no que se atopa o contido, e a hora na que se determina. Posteriormente esta información ten que ser rexistrada na historia clínica do paciente para poder levar a cabo un seguimento do paciente. Ao igual que se comproba a nivel da cámara débese comprobar o tubo de drenaxe xa que nel preséntase o líquido más recente polo que da unha maior información sobre a calidade do drenaxe, xa que no momento que o líquido abandone o tubo mezclarase co xa presente na cámara. 

Así mesmo, como xa dixemos antes, os pacientes que se someten a estos procesos quirúrxicos presentan tres tubos de drenaxe, os cales, dous tubos procedentes de ambas pleuras uniránse nun único tubo que estará conectado a un PLEUR EVAC, mentres que o outro tubo conectado ao mediastino irá dirixido a outro dispositivo PLEUR EVAC.

Na maioría dos casos estos dispositivos atópanse conectados a un aspirador, nas persoas que se someten a ciruxías cardíacas e vasculares estarán sempre conectados a un aspirador. A súa finalidade e a de facer burbullar a auga que está presente na cámara de vacío, ya que como o seu nome indica ten que simular o vacio presente nas cavidades pleurais. Unicamente esta cámara é a que pode burbullar xa que si se producise na cámara de selo de auga podería ser significativo dunha fístula alvéolo pleural o unha fístula bronco pleural. 

Como se leva a cabo o cambio deste sistema de drenaxe: 

1. Realizarase o proceso de preparación do novo dispositivo de drenaxe. 
2. Pinzarase os tubos de drenaxe tanto dos que se atopen conectados ao dispositivo de drenaxe a cambiar como os non conectados. E decir, no caso de que houbese dous dispositivos PLEUR EVAC, pinzaranse ambos tubos aínda que solo se realizase o cambio dun. 
3. Cambiase o tubo, e quitase a pinza. Para saber si se está pinzando ben ou non se comproba co aspirador, xa que no momento de pinzar os tubos a auga presente na camara de control este deixa de burbullar. 
4. Cambiado o dispositivo de drenaxe volverase a comprobar o enchido do mesmo, e introduciendo a información obtida na historia clínica. O dispositivo cambiado será eliminado correctamente, colocando o mesmo no cubo de residuos correspondente. 

No caso de que queiras aprender a manexar o drenaxe torácico con selo de auga deixote este enlace no que explica con maior profundidade o dispositivo PLEUR EVAC. 

Este é un video de como se prepara o PLEUR EVAC para o seu uso.  

Bibliografía

1. ¿Cómo funciona el drenaje torácico? [Internet]. Enfermería Creativa. 2016 [citado o 21 de novembro de 2022]. Dispoñible en: https://enfermeriacreativa.com/2016/10/31/como-funciona-el-drenaje-toracico/